روغن های صابون صازی
به درستی معلوم نیست که چه کسی و یا کدام قوم یا کشوری ، اولین بار صابون را تهیه و یا استفاده از آن را آغاز کرد .از زمان های بسیار دور ، بشر در یافته بود که از اختلاط مواد چرب و خاکستر حاصل از سوختن گیاهان موادی حاصل میشود که خاصیت پاک کنندگی دارد . آنچه روشن و بدیهی است این است که ایرانیان پیش از یونانیان و رومیان ، به خواص صابون و استفاده از آن در نظافت و استحمام پی برده بودند . در اروپای قرون وسطی ، شهر مارسِی در فرانسه به صورت مرکز صابون سازی در آمده بود . در آن زمان برای تهیه صابون ، ابتدا از دانه های روغنی نظیر زیتون و خاکستر گیاهان استفاده می کردند و بعد روغن های حیوانی مورد استفاده قرار گرفت ،آهک نیز کاربرد پیدا کرد و کیفیت صابون روز به روز بهتر شد
تاریخچه :
به درستی معلوم نیست که چه کسی و یا کدام قوم یا کشوری ، اولین بار صابون را تهیه و یا استفاده از آن را آغاز کرد .از زمان های بسیار دور ، بشر در یافته بود که از اختلاط مواد چرب و خاکستر حاصل از سوختن گیاهان موادی حاصل میشود که خاصیت پاک کنندگی دارد . آنچه روشن و بدیهی است این است که ایرانیان پیش از یونانیان و رومیان ، به خواص صابون و استفاده از آن در نظافت و استحمام پی برده بودند . در اروپای قرون وسطی ، شهر مارسِی در فرانسه به صورت مرکز صابون سازی در آمده بود . در آن زمان برای تهیه صابون ، ابتدا از دانه های روغنی نظیر زیتون و خاکستر گیاهان استفاده می کردند و بعد روغن های حیوانی مورد استفاده قرار گرفت ،آهک نیز کاربرد پیدا کرد و کیفیت صابون بدین ترتیب روز به روز بهتر شد .
صابون چیست ؟
صابون ها نمک های سدیم یا پتاسیم اسید های چرب به فرمول +CH3-(CH2)n-COO-Na هستند . که در آنها n >10 می باشد. اسید های چرب از جمله اسید های آلی هستند که در روغن های گیاهی یا در چربی حیوانات یافت می شوند .این ترکیبات دارای یک زنجیره ی هیدرو کربنی سیر شده یا سیر نشده بزرگ با ۱۲ تا ۱۸ اتم کربن هستند . چربیهایی که مولکل اسید چرب آنها کمتر از۱۲ یا بیشتر از ۱۸ اتم کربن داشته باشند در تهیه صابونها کاربردی ندارند ، زیرا در مورد اول ، صابون حاصل بر پوست اثر نا مطلوب می گذارد ، فرار و دارای بوی نا مطلوب خواهد بود ودر مورد دوم ،صابون حاصل در آب حل نمی شود. در حقیقت نمک سه اسید چرب استئاریک ، پالمیتیک، اولئیک در ساختار صابون وجود دارد .
مواد اولیه لازم برای تهیه صابون :
مواد اولیه لازم برای تهیه صابون را میتوان به سه قسمت تقسیم کرد :
الف : مواد چرب : چربیها از دسته گلیسیرید ها – اسید های چرب – هستند ومهمترین آنها که در تهیه صابون بکار میروند عبارتند از :
۱- چربی گاو و گوسفند که تقریبا نصف چربی مصرفی در صابون سازی را شامل میشود و صابون حاصل جزء صابون های مرغوب میباشد
۲- روغن نارگیل که حدود ۱۵% چربی مصرفی در صابون سازی را تشکیل میدهد . اهمیت آن دراین است که صابون حاصل از آن در آب خوب حل می شود و حتی در آب دریا به خوبی کف میکند
۳- روغن نخل که در تهیه صابون حمام و دستشویی کاربرد فراوان دارد
۴- روغن زیتون که در تهیه صابون های نرم و صابون مایع پتاسیم بکار میرود
۵-روغن پنبه دانه که برای تولید صابون های ارزان قیمت از آن استفاده میشود
ب : مواد قلیایی که شامل هیدروکسید سدیم ،هیدروکسید پتاسیم یا کربنات سدیم است
مهمترین ماده قلیایی که در تهیه صابون ها به کار می رود سدیم هیدروکسید است که برای صابون های مرغوب ، از الکترو لیز محلول سدیم کلرید بدست می آید البته در صنعت ا ز سدیم کربنات نیز در تهیه صابون استفاده میشود که در این صورت باید گاز دی اکسید کربن را با حرارت دادن خارج کرد . کاربرد این دسته از مواد قلیایی منجر به تولید صابون جامد می شود. چنانچه هدف ، تولید صابون های مایع باشد بجای سدیم هیدروکسید در ترکیب صابون از پتاسیم هیدروکسید استفاده میشود .
ج : مواد افزودنی: علاوه بر مواد فوق مواد افزودنی دیگری را نیز به صابون ها می افزایند این دسته از مواد برای اهداف زیر به صابون اضافه میشوند :
۱- برای پر کردن و ارزانتر تمام شدن صابون ها ( مانند پودر ذرت ، مواد سلولوزی ، خاک های کلوئیدی و…)
۲- برای افزودن خاصیت پاک کنندگی صابون
۳- برای کاربرد های ویژه صابون
مانند کربنات سدیم ، فسفات سدیم و سیلیکات سدیم که موجب محافظت نسبی صابون در مقابل یون های سخت کننده آب گشته همچنین ، بر اثر هیدرولیز ، محیط را بازی کرده و باقیمانده اسید را به صابون تبدیل میکند.
الف: مواد چرب (Fat material)
چربیها از دسته ی گیلیسیرین ها و مهمترین آنها که در تهیه صابون به کار می روند عبارتند از:
1.پیه گاو وگوسفند:(Tallow Fat)
2. روغن نارگیل:(Coconut Oil)
3. روغن نخل:Palm Oil))
4.روغن زیتون:(Olive Oil) در تهیه صابون های نرم و صابون مایع پتاسیم به کار می رود.
5.روغن پنبه دانه: (Cottonseed Oil)
6.Bone grease : یک چربی حیوانی ست که نقطه ی ذوب آن کمتر ازدنبه می باشد
7. روغن باباسو: (Babossu-nut-oil)
8.روغن سولفوناته
9. روغن ماهی
10.روغن سویا
ب) مواد قلیایی (Alkila material)
مهم ترین ماده ی قلیایی که در صنعت صابون سازی به مصرف می رسد هیدروکسید سدیم (Sodium hydroxide ) یا به عبارتی سود سوز آور( (Caustic sodaاست که برای تهیه صابون سدیم (صابون سخت) به کار می رود. درجه خلوص سود در عمل صابون شدن و مرغوبیت صابون اهمیت دارد و روی این اصل سود لازم را از الکترولیز نمک طعام بدست می آورند و این روش بیشتر در تصفیه خانه های آب متداول است و برای تولید کلر لازم جهت ضد عفونی کردن آب کلرور سدیم را الکترولیز می نمایند و سیدم حاصل را با آب ترکیب و سود خالص را به عنوان محصول فرعی تولید می کنند در بعضی از تصفیه خانه ها گاز هیدروژن تولیدی را با کلر سوزانیده و اسید کلرید ریک تهیه می نمایند.
هیدروکسید پتاسیم( Potassium hydroxide) و یا به عبارتی پتاس سوز آور(Caustic Potash ) نیز یکی دیگر از مواد قلیایی ست که در تهیه ی صابون های مایع مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع صابون ها هرچه طول زنجیر اسید چرب کوتاهترباشد صابون روان تر خواهد بود.
ج) مواد اضافی ( Additives)
این مواد را به دلیل کاربرد های ویژه صابون به آن اضافه می کنند.
مهمترین این مواد عبارتند از: کربنات سدیم فسفات های سدیم سیلیکات سدیم که ضمن حفاظت نسبی در مقابل یون های سخت کننده ی آب بر اثر ئید رولیز محیط را بازی کرده و باقیمانده ی اسید چرب را به صابون تبدیل می کنند.
مواد اولیه لازم برای تهیه صابون را به سه دسته به شرح ذیل می توان تقسیم
